تعویض مفصل شانه

تعویض مفصل شانه

با اینکه تعویض مفصل شانه کمیاب تر از عمل تعویض زانو یا ران می باشد، تسکین درد این عمل مشابه سایر اعمال جراحی است. تعویض مفصل شانه برای اولین بار در دهه پنجاه میلادی در آمریکا، برای تسکین دردهای شدید براثر شکستگی شانه انجام شد. در طول سالیان، تعویض مفصل شانه برای درمان بسیاری از دردها در ناحیه شانه، مانند انواع آرتروز استفاده شده است.

به گزارش سازمان تحقیق و کیفیت بهداشت، امروزه، سالانه حدود 53000 نفر در آمریکا عمل تعویض مفصل شانه را انجام می دهند. باید این آمار با 900000 نفر آمریکایی که سالیانه عمل جراحی تعویض شانه و ران را انجام می دهند مقایسه کرد. اگر درمان هایی مانند دارو و فعالیت برای تسکین درد موثر نباشند، بیماران می توانند عمل تعویض مفصل شانه را در نظر بگیرند. عمل تعویض مفصل شانه پروسه ای موثر و ایمن جهت تسکین درد و بهبود فعالیت های روزانه بیمار است.

اگر در حال تحقیق درباره درمان هستید یا تصمیم گرفته اید که عمل تعویض مفصل شانه را انجام دهید، این مقاله می تواند به درک شما از چگونگی این عمل جراحی کمک کند.

آناتومی شانه

شانه از سه استخوان تشکیل شده است: استخوان بالایی بازو (هومروس)، چنبر (اسکپولا)، و  ترقوه (کلویکل). شانه یک مفصل ” گوی و کاسه ای” است: قسمت فوقانی بازو در حفره کم عمق ترقوه قرار می گیرد. این حفره  گلنوید(کاسه ای) نام دارد.

بخش اتصالی استخوان به وسیله غضروف مفصلی پوشیده شده است، ماده ای صاف که از استخوان محافظت کرده و حرکت را آسان می سازد. بافتی نرم به نام غشاء زلالی باقی سطح داخلی مفصل شانه را پوشش می دهد. در شانه های سالم این غشاء،  مایعی زلال را تولید می کند که باعث نرمی غضروف شده و هرگونه سایش شانه را غیرممکن می کند.

عضلات و تاندون هایی که به دور شانه پیچیده اند باعث ثبات و تقویت شانه می شوند.

تمام این سازه ها به شانه اجازه می دهند که گستره حرکت بیشتری نسبت به مفاصل دیگر بدن داشته باشد.

تعویض مفصل شانه چگونه انجام می شود؟

در عمل تعویض شانه، بخش های آسیب دیده شانه برداشته شده و با اجزایی مصنوعی به نام پروتز جایگرین می شوند. گزینه های درمانی یا جایگزینی شامل تعویض قسمت فوقانی شانه یا قسمت فوقانی و کاسه مفصل  (گلنوئید) می باشد.

چه کسانی نیاز به تعویض مفصل شانه دارند؟

شرایط متعددی چندین مورد می تواند باعث درد و بی ثباتی شانه شود و بیماران را به سمت در نظر گرفتن عمل جراحی تعویض مفصل شانه سوق دهد. در ادامه به تعدادی از این بیماری ها اشاره خواهیم کرد:

استئوآرتریت یا ورم مفاصل (بیماری مفصلی انحطاطی)

ورم مفصل آرتروز مربوط به سالخوردگی و فرسودگی مفاصل می شود. این بیماری معمولا در افراد بالای 50 سال یا بیشتر مشاهده می شود، اما می تواند در افراد جوانتر هم دیده شود. غضروفی که استخوان شانه روی آن قرار می گیرد نرم شده و به آهستگی از بین می رود. استخوان ها روی هم ساییده می شوند. با گذشت زمان استخوان شانه به آهستگی سخت شده و دردناک می شود. متاسفانه، راهی برای جلوگیری از ورم مفاصل وجود ندارد و یکی از دلایل معمول برای در نظر گرفتن عمل تعویض مفصل شانه است.

استئوآرتریت شانه

فرسودگی غضروفی که انتهای استخوان ها را می پوشاند، می تواند منجر به سایش استخوانها روی یکدیگرشده و موجب ایجاد خارهای استخوانی دردناک شود.

روماتیسم مفصلی

در این بیماری، غشاء زلالی که مفصل را می پوشاند ملتهب و ضخیم می شود. این التهاب شدید می تواند به غضروف آسیب رسانده و در نهایت باعث ازبین رفتن عضروف، درد و گرفتگی شود. التهاب مفاصل شبیه به روماتیسم دلیل اصلی بیماری های آتروز التهابی است.

التهاب مفاصل پس از آسیب دیدگی

این مورد می تواند ناشی از یک آسیب جدی به شانه پیش بیاید. شکستگی های استخوان های شانه یا پارگی تاندون های  شانه یا رباطهای شانه می توانند با گذشت زمان باعث آسیب دیدگی غضروف شوند، که موجب بروز  درد شانه و محدود شدن عملکرد شانه می شود.

التهاب مفصلی به دلیل پارگی تاندون روتاتورکاف (Rotator Cuff Tear Arthropathy)

بیمار با پارگی شدید تاندون روتاتوکاف شانه (تاندون چرخاننده شانه) در طولانی مدت می تواند دچار التهاب مفصلی تاندون روتاتورکاف شود. در این شرایط، تغییرات مفصل شانه به دلیل پارگی روتاتورکاف می تواند منجر به آرتروز و تخریب غضروف مفصل شود.

مرگ سلولها در اثر اختلال در خونرسانی  (Osteonecrosis)

نکروز آواسکولار یا استئونکروز، وضعیتی دردناک است که به دلیل اختلال در خونرسانی  به استخوان رخ می دهد. چرا که سلول های استخوان بدون جریان یافتن خون از بین می روند. این بیماری می تواند در نهایت باعث نابودی مفصل شانه شده و به ارتروز ختم شود. استفاده بیش از حد از استروئید، غواصی دراعماق دریا، شکستگی شدید شانه، بیماری سلول داسی شکل، و استفاده بیش از حد از الکل می توانند باعث تشدید این بیماری شوند.

شکستگی های شدید

شکستگی شدید شانه یکی از دیگر دلایل اصلی  انتخاب عمل جراحی مفصل شانه است. وقتی که قسمت فوقانی استخوان بازو خرد می شود، بازسازی استخوان می تواند برای جراح بسیار مشکل باشد. بعلاوه، امکان دارد خونرسانی  به استخوان هم قطع یا ضعیف شود. در این مورد، ممکن است که جراح عمل تعویض مفصل شانه را پیشنهاد کند. بیماران مسن مبتلا به پوکی استخوان بیشتر در معرض خطر شکستگی شدید شانه هستند.

عمل جراحی تعویض مفصل شانه قبلی نا موفق

گرچه نادر است، اما برخی از عمل های جراحی تعویض مفصل شانه به موفقیت نمی انجامد. اکثرا به دلیل شک شدن ایمپلنت، فرسایش، عفونت، و از جا در رفتگی میباشد. هنگامی که چنین اتفاقی میافتد، ممکن است جراحی تعویض مفصل دوم  به نام عمل جراحی ترمیمی انجام شود.

ارزیابی ارتوپدیکی

امکان دارد که پزشک شخصی، بیمار را برای ارزیابی مفید بودن عمل جراحی به جراح ارتوپد ارجاع دهد. ارزیابی جراح ارتوپد میتواند شامل موارد زیر می باشد:

• سابقه پزشکی. جراح ارتوپد اطلاعات پزشکی درمورد سلامت عمومی بیمار را جمع آوری کرده و میزان درد شانه و عملکرد شانه را جویا می شود.
• معاینه پزشکی. این معاینه طیف حرکت، ثبات و نیروی شانه را ارزیابی می کند
• اشعه ایکس. این پروسه میزان صدمه به استخوان ها و صاف شدگی یا هرگونه مشکلی در استخوان ها را نمایش میدهد.
• آزمایش های دیگر، از جمله آزمایش خون، سی-تی-اسکن، ام-آر-آی.

جراح ارتوپد نتایج آزمایش ها را بررسی کرده و الزام عمل جراحی تعویض مفصل شانه را با بیمار مطرح می کند. دیگر راه حل های رفع مشکل شانه هم مطرح می شود.

گزینه های تعویض مفصل شانه

عمل جراحی تعویض مفصل شانه بسیار پیچیده است. این عمل باید بهمراه گروه جراحی با تجربه انجام شود. انواع مختلفی از این عمل جراحی وجود دارد. جراح قبل از تصمیم گیری نهایی، این راه های دیگر را با بیمار مطرح می کند. و قبل از هر تصمیمی وضعیت شما را به دقت ارزیابی می کند. پزشک با شما  در مورد اینکه کدام نوع جایگزینی به بهترین وجه نیازهای سلامتی شما را برآورده می کند، بحث خواهند کرد. دریغ نکنید که بپرسید کدام نوع ایمپلنت در شرایط شما استفاده خواهد شد و چرا این انتخاب برای شما مناسب است.

عمل جراحی تعویض کامل شانه

عمل جراحی تعویض مفصل شانه استاندارد شامل تعویض مفصل ملتهب با توپ فلزی بسیار صیقلی متصل به ساقه  و کاسه پلاستیکی می شود. این اجزا  دارای اندازه های مختلفی هستند. می توانند روی شانه چسبانده یا پرس شوند. اگر استخوان کیفیت خوبی داشته باشد، جراح می تواند از روش پرسی استفاده کند که به اجزاء بازویی احتیاجی ندارد. اگر استخوان نرم باشد از پرس و سیمان استخوان استفاده می شود. در بیشتر موارد، کاسه پلاستیکی با استفاده از سیمان استخوان جاگذاری می شود. اگر بیمار دارای یکی از شرایط زیر باشد کاشت مفصل کاسه ای توصیه نمی شود:

• مفصل دارای غضروف سالم باشد.
• استخوان مفصل به شدت ناقص باشد
• تاندون ها طوری آسیب دیده باشند که قابل ترمیم نباشند.

تعویض نصف مفصل (همی آرتروپلاستی ساقه ای)

با توجه به شرایط شانه بیمار، جراح می تواند تنها گردی (توپ) سر شانه را تعویض کند. این پروسه تعویض نصف مفصل نام دارد. جراح سر استخوان را با ساقه و گردی از جنس فلز جایگزین می کند، مانند پروتزی که در جراحی تعویض کامل مفصل شانه استفاده می شود. وقتی سر استخوان شانه به شدت آسیب دیده ولی کاسه سالم باشد، بعضی از جراحان تعویض نصف مفصل را پیشنهاد می کنند. دیگر نشانه های الزامی بودن این عمل جراحی را در بخش زیر برایتان خواهیم گفت:

• آرتروزی که تنها شامل بخش فوقانی استخوان شانه می شود و مفصل کاسه ایی و غضروف سالم هستند.
• ضعف شدید استخوان شانه.
• پارگی شدید تاندون های شانه و آرتروز شدید.

گاهی تصمیم جراحان در خود عمل جراحی تغییر کرده و به جای تعویض شانه، عمل تعویض نصف مفصل را انجام دهند. بعضی تحقیقات نشان می دهند که بیماران دارای ورم مفاصل و استخوان، با تعویض نصف مفصل میزان تسکین درد بهتری نسبت به  عمل تعویض مفصل شانه کامل تجربه می کنند.

پوشش کشی مفصل

این عمل شامل پوشش کشی سر استخوان مفصل به وسیله پروتز بدون پوشش ساقه استخوان می شود. این عمل به بیماران دچار آرتروز اجازه می دهد که از عمل تعویض ساقه استخوان معمولی بهره ببرند. اگر بیمار دارای یکی از موارد زیر باشد عمل پوشش کشی مفصل پیشنهاد می شود:

• غضروف کاسه مفصل سالم باشد.
• ساقه یا سر استخوان شکستگی جدیدی نداشته باشد.
• بیمار ترجیه می دهد استخوان مفصلی اصلی خود را حفظ کند.

این عمل جراحی فرسایش استخوان موجود در تعویض کامل مفصل شانه را برای افراد جوان و فعال از بین می برد. با توجه به طبیعت این عمل جراحی ارجاع به تعویض کامل مفصل شانه در آینده راحتتر خواهد بود.

تعویض کامل مفصل شانه بلعکس

یک نوع دیگر تعویض مفصل شانه، تعویض کامل مفصل شانه بلعکس نام دارد. تعویض کامل مفصل شانه بلعکس برای کسانی پیشنهاد می شود که دارای شرایط زیر هستند:

• پارگی کامل روتیتر کاف به همراه ضعف شدید بازو.
• عوارض آرتروز شدید و پارگی روتیتر کاف.
• عمل جراحی تعویض مفصل شانه ناموفق.

برای این افراد ممکن است که یک عمل جراحی تعویض کامل شانه سنتی درد آنها را به طور کامل تسکین ندهد. ممکن است که آنها نتوانند بازوی خود را تا بالاتر از نود درجه بالا بیاورند. اینکه نتوانند بازوی خود را بالا ببرند می تواند شدیدا مشکل ساز باشد. در تعویض کامل مفصل شانه بلعکس، جای کاسه مفصل و گوی فلزی عوض می شود: گوی فلزی به استخوان شانه متصل  و کاسه پلاستیکی به بخش فوقانی استخوان بازو وصل می شود. این عمل باعث می شود که بیمار به جای روتیتور کاف ازعضله دلتوید استفاده کند تا بازو را حرکت دهد.

عوارض

جراح عوارض و خطرهای ممکن تعویض مفصل را به بیمار توضیح خواهد داد، از جمله عوارض مربوط به خود جراحی و عوارضی که می توانند پس از مدتی بعد از جراحی پیش بیایند. عمده عوارض احتمالی قابل درمان هستند. عوارض احتمالی شامل موارد زیر می شوند:

• عفونت: احتمال عفونت در هر عمل جراحی وجود دارد. در تعویض مفصل شانه کامل، عفونت ممکن است در زخم یا اطراف پروتز به وجود بیاید. ممکن است حتی عفونت چندین سال به وقفه بیافتد. عفونت های جزئی ناحیه زخم معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود.عفونت های جدی تر یا عمیقتر ممکن است با برداشتن پروتز برطرف شوند. هر عفونتی در بدن بیمار می تواند به محل جراحی تعویض مفصل نفوذ کند
• مشکلات پروتز: با اینکه طراحی و جنس پروتز همواره در حال پیشرفت است، پروتز می تواند به مرور از بین برود و اجزاء ممکن است شل شوند. اجزاء جراحی تعویض مفصل شانه هم می توانند از جا در بروند. خرابی، شل شدن یا در رفتگی شدید می تواند مستلزم جراحی های بیشتر شود.
• آسیب اعصاب: اعصاب اطراف جراحی مفصل می توانند در طول جراحی دچار آسیب شوند، با وجود اینکه این جراحی به ندرت انجام می شود. با مرور زمان، اعصاب آسیب دیده ترمیم میشود و ممکن است کاملا بهبود یابند.

آماده سازی برای عمل جراحی

جراحی شامل مراحل زیر خواهد بود:

ارزیابی پزشکی

اگر بیمار تصمیم بگیرد که عمل تعویض مفصل شانه کامل را انجام دهد، پزشک بیمار احتمالا به بیمار پیشنهاد می کند که به پزشک شخصی خود مراجعه کرده و معاینه پزشکی کاملی را انجام دهد. بیمار باید از هر لحاظ سالم باشد و پروسه بهبودی را پشت سر بگذارد. بیمارانی که از بیماری های خاص رنج می برند باید به پزشک متخصص مراجعه کنند.

دارو

بیمار باید با پزشک ارتوپدیک خود درباره دارو های مورد مصرف مشورت کند. استفاده از بعضی از داروها باید قبل از جراحی قطع شود. برای مثال، هر داروی ضد التهاب و مسکن و تمام داروهای آرتروز.

شرایط خانگی

ایجاد تغییر در خانه می تواند به کوتاه کردن دوره بهبود کمک کند. تمام وسایل مورد نیاز که در کابینت ها و قفسه های با ارتفاع قرار دارند به جاهای در دسترس آسانتر منتقل شوند . بعد از ترخیص از بیمارستان بیمار برای مدتی در کارهای روزمره به کمک احتیاج خواهد داشت، در صورت عدم دسترسی به کمک، بهتر است که بیمار برای مدتی در استراحتگاه بماند.

قبل از جراحی

لباس های گشاد و پیراهن های دکمه دار برای بیمار بهتر هستند. بعد از جراحی بیمار دست خود را در بند نگاه دارد و استفاده از بازو محدود می شود.

به احتمال زیاد بیمار باید روز جراحی را در بیمارستان بستری شود. بعد از پذیرش بیمار به بخش آماده سازی جراحی انتقال پیدا میکند و با پزشکی از بخش بی هوشی ملاقات خواهد کرد.

بیمار، متخصص بی هوشی و جراحی بیمار نوع داروی بی هوشی را مورد بحث قرار خواهند داد. ممکن است بیمار تحت بی هوشی کامل، بی حسی موضعی یا هر دو قرار گیرد.

پروسه جراحی

پروسه تعویض مفصل شانه بیمار با پروتز معمولا دو ساعت طول می کشد. بعد از جراحی، بیمار به اتاق بهبود انتقال پیدا میکند. بهبود یافتن از داروی بی هوشی چندین ساعت طول می کشد. بعد از به هوش آمدن، بیمار به اتاق بیمارستان خود انتقال پیدا می کند.

بهبود

تیم پزشکی به منظور پیشگیری از عفونت چندین دز آنتی بیوتیک به بیمار می دهند. بیشتر بیماران یک روز بعد از جراحی می توانند غذای جامد بخورند و از تخت خود خارج شوند. بیماران به احتمال زیاد می توانند روز اول، دوم یا سوم پس از جراحی به خانه خود برگردند.

مدیریت درد

بیمار بعد از جراحی دچار درد خواهد شد. این بخشی از پروسه طبیعی بهبود است. پزشکان و پرستارها تلاش خواهند کرد تا درد بیمار را کاهش دهند، که سرعت بهبود بیمار پس از جراحی را افزایش می دهد. داروهایی برای تسکین درد بیمار تجویز خواند شد. پزشک شخصی بیمار از ترکیب چندین دارو برای تسکین درد و جلوگیری از نیاز به داروهای اعتیادآور استفاده خواهد کرد. توجه داشته باشید که داروهای تسکین درد این جراحی اعتیاد آور هستند.

بازپروری

برنامه دقیق بازپروری بخش مهمی از بهبود جراحی تعویض مفصل شانه است. بیمار بعد از مدت کوتاهی پس از جراحی،فیزیوتراپی (تن درمانی) را آغاز می کند. پزشک فیزیوتراپ یا جراح برنامه تمرین در منزلی را در اختیار بیمار قرار می دهد که قدرت شانه را افزایش داده و نرمی شانه را بهبود می بخشد: فیزیوتراپی، تعویض مفصل شانه

دامنه حرکتی بعد از تعویض مفصل شانه

بعد از این جراحی همیشه پیشنهاد میشود که بیمار فیزیوتراپی انجام دهد. برای این کار یک بازه شش ماهه لازم خواهد بود. در این دوره میزان برگشت دامنه حرکتی مشخص خواهد شد. بهتر است حتما تا شش ماه به فیزیوتراپی ادامه دهید. بعد از شش ماه هر میزان دامنه حرکتی که برگشت همان خواهد بود و دیگر بیشتر از آن نخواهد شد.