مشکلات شانه مانند پارگی روتاتور کاف، خار استخوان و آسیب رباط‌ها می‌تواند کارهای روزمره را دشوار یا حتی دردناک کند. آسیب حاد ناشی از تصادف یا آسیب ورزشی، یا آثار آرتریت پس از سال‌ها ممکن است منجر به اشکال شدیدتر درد و ناراحتی شانه شود. برای از بین بردن این ناراحتی چه می‌توان انجام داد؟ چندین گزینه درمانی برای شانه‌های آسیب دیده وجود دارد. گزینه‌های جراحی به عنوان آخرین راه حل مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که شرایط هر بیمار متفاوت است، متخصصان ارتوپد گزینه‌های درمانی متعددی را ایجاد کرده‌اند که به آنها امکان می‌دهد برنامه‌ای را متناسب با نیازهای خاص هر فرد تنظیم کنند.
در اینجا در خصوص دو مورد از رایج‌ترین روش‌های درمانی جراحی مورد استفاده برای درمان مشکلات شانه، پس از عدم موفقیت اقدامات محافظه کارانه یا غیر تهاجمی صحبت می شود: آرتروسکوپی و جراحی باز شانه.
جراحی باز شانه
جراحی باز به روش سنتی جراحی برای رفع مشکلات بافت همبند در شانه اشاره دارد. جراح برشی در حدود 5 سانتی متر درست بالای ناحیه آسیب دیده در شانه ایجاد می‌کند که برای دسترسی به زیر پوست و ماهیچه به آن نیاز دارند.
آرتروسکوپی
این روش جایگزین جراحی باز که به عنوان “ابزار مشاهده مفاصل” شناخته می‌شود؛ نسبت به جراحی باز سنتی کم تهاجمی‌تر در نظر گرفته می‌شود، و به استفاده از ابزارهای ویژه برای دسترسی به بافت همبند شانه اشاره دارد. از برش‌های کوچک 5 میلی متری به اندازه‌ای که این ابزارها در زیر پوست قرار گیرند، استفاده می‌شود. ابزارهای جراحی آرتروسکوپی شامل یک دوربین کوچک است که به جراحان اجازه می‌دهد مفاصل بیمار را ببینند و بر این اساس روی آنها کار کنند. اطلاعات بیشتر درباره جراحی آرتروسکوپی: آرتروسکوپی شانه
دلایل انجام جراحی باز شانه
جراحی باز شانه بر اساس شرایط بیمار و نوع مشکل شانه ممکن است به عنوان یکی از گزینه‌های درمانی مطرح گردد. در زیر به بررسی برخی دلایل انجام جراحی باز شانه می‌پردازیم.
ترمیم روتاتور کاف با جراحی باز شانه
یکی از رایج‌ترین علت های جراحی باز شانه ترمیم روتاتور کاف است. روش‌های زیادی برای انجام این کار وجود دارد و اکثر جراحان تکنیک‌های دلخواه خود را دارند. هدف از جراحی بررسی قسمت آسیب دیده روتاتور کاف و اصلاح و اتصال مجدد هر گونه تاندون پاره شده یا آسیب دیده است. هنگامی‌که بافت سالم پیدا شد، جراح از تکنیک‌های مختلف برای ترمیم تاندون بدون کشش بیش از حد بافت‌های باقی مانده استفاده می‌کند.
روش سنتی که ترمیم باز روتاتور کاف open rotator cuff repair)) نامیده می‌شود، شامل یک برش جراحی به طول چند سانتی متر برای جدا شدن ماهیچه‌های اطراف و ترمیم مستقیم روتاتور کاف است. تکنیک جدیدتر آرتروسکوپی است، که معمولاً در آسیب‌های کوچک‌تر انجام می‌شود. یک روش ترکیبی نیز وجود دارد که به آن جراحی روتاتور کاف مینی باز می‌گویند که در صورت آسیب زیاد می‌توان از آن استفاده کرد. در این جراحی لنگرهایی در استخوان شانه کارگذاشته می شود و تاندون‌ها را با بخیه به آنها متصل می کنند. ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که ترمیم امکان‌پذیر نباشد. پارگی‌های گسترده، که به پارگی‌های عظیم روتاتور کاف معروف است، به سختی قابل ترمیم است زیرا بافت‌ها می‌توانند مانند یک نوار لاستیکی جمع شده و مرگ سریع سلول (آتروفی) را تجربه کنند. در چنین شرایطی جراح از سایر روش ها استفاده می نماید.
جراحی تاندون عضله دوسر بازویی
جراحی تاندون عضله دوسر بازو برای درمان پارگی یا آسیب تاندون شانه انجام می‌شود. عضله دوسر بازوی فوقانی توسط تاندون‌ها به مفاصل شانه و آرنج متصل می‌شود (تاندون پروگزیمال دوسر بازو در شانه، تاندون دیستال دوسر بازویی در آرنج). این تاندون‌ها به شما کمک می‌کنند تا بازوی خود را خم کرده و بچرخانید. آسیب‌های تاندون‌های دوسر بازو بیشتر در شانه دیده می‌شود. تاندون پروگزیمال دوسر بازویی می‌تواند از طریق فعالیت‌های مکرر مانند پرتاب یا تمرینات مقاومتی شدید پاره شود. پارگی تاندون دیستال بازو در آرنج می‌تواند زمانی رخ دهد که ناگهان بازوی خود را با آرنج صاف بارگیری کنید.
اگر با استراحت و فیزیوتراپی پارگی تاندون دوسر بازو درمان نشود، ممکن است پزشک جراحی را برای اتصال مجدد یا ترمیم تاندون توصیه کند. جراحی تاندون دوسر بازو معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود (یعنی فرد در حین عمل خواب خواهد بود). بسته به آسیب هر بیمار، جراح ممکن است عمل را با استفاده از جراحی آرتروسکوپی یا جراحی باز شانه انجام دهد.
تاندون پروگزیمال دوسر بازویی
در ناحیه شانه، جراح یک سوراخ در استخوان بالای بازوی بیمار (پروگزیمال بازو) ایجاد می‌کند. سپس انتهای تاندون را داخل سوراخ کرده و با استفاده از یک پیچ کوچک و بخیه به آن وصل می‌کنند.
تاندون دیستال دو سر بازویی
اگر پارگی نزدیک آرنج باشد، جراح حفره‌ای را در داخل استخوان ساعد داخلی (استخوان رادیوس) ایجاد می‌کند. سپس یک بخیه را در انتهای تاندون قرار داده و آن را به سمت پایین می‌کشد. جراح این انتها را داخل سوراخ می‌کند و با استفاده از پیچ و بخیه آن را در جای خود ثابت می‌کند. برش‌ها با بخیه بسته می‌شوند و ناحیه با پانسمان پوشانده می‌شود.
ترمیم مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) با جراحی باز شانه
مفصل آکرومیوکلاویکولار که معمولاً به عنوان مفصل AC شناخته می‌شود، محل اتصال انتهای ترقوه (استخوان ترقوه) و آکرومیون است. مشکلات متعددی وجود دارد که می‌تواند در مفصل AC ایجاد شود. اولین مورد این است که می‌تواند فرسوده شود. این شرایط می‌تواند در نتیجه آرتریت یا همان آرتروز، معمولاً در محل ضربه قبلی رخ دهد. همچنین می‌تواند به دلیل آسیب مکرر در استفاده از این مفصل، مانند وزنه برداری ایجاد شده یا تشدید شود. در صورت بروز هر یک از این شرایط، ممکن است جراحی باز شانه انجام شود تا انتهای استخوان ترقوه برداشته شود و فضای مفصل AC گسترش یابد.
همچنین ممکن است در مفصل AC بی ثباتی ایجاد شود و باعث آسیب پیش‌رونده به رباط‌هایی شود که ترقوه را به انتهای تیغه شانه متصل می‌کند. در نهایت این شرایط می‌تواند منجر به جدا شدن شانه شود. در حالی که جداسازی شانه اغلب می‌تواند بدون جراحی درمان شود، در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم یا بازسازی رباط‌هایی باشد که انتهای ترقوه را پشتیبانی می‌کند.
تعویض شانه
جراحی تعویض شانه معمولاً مختص آرتریت پیشرفته مفصل شانه است، اما می‌تواند برای شکستگی‌های پیچیده و سایر مشکلاتی که با تکنیک‌های دیگر قابل ترمیم نیستند نیز استفاده شود.
در جایگزینی معمولی شانه، پزشک توپ و اتصال سوکت شانه را با یک توپ مصنوعی ساخته شده از فلز و یک سوکت ساخته شده از پلاستیک جایگزین می‌کند.
در مواردی که فقط قسمت بالای استخوان بازو شکسته شده یا حفره شانه مفصلی هنوز سالم است، ممکن است جایگزینی جزئی، که به hemiarthroplasty معروف است، کافی باشد. Hemiarthroplasty فقط توپ شانه را جایگزین می‌کند و سوکت را دست نخورده می‌گذارد.
گزینه دیگر تعویض معکوس شانه است. همان گونه که از نام این جراحی مشخص است، پزشک در این جراحی محل توپ و سوکت را معکوس می‌کند به‌طوری که توپ تعویض شده به جایی می‌رود که سوکت در آن قرار داشت و سوکت جایگزین به جایی که توپ بود می‌رود. این جراحی می‌تواند یک مزیت مکانیکی برای افرادی که دارای بیماری به نام آرتروپاتی پارگی روتاتور کاف بوده، که در آن لابروم و روتاتور کاف آسیب جدی دیده‌اند، ایجاد کند.
جراحی تنظیم مجدد شانه
جراحی تنظیم مجدد شانه برای اصلاح محل شانه در برخی آسیب‌ها انجام می‌شود. اگر شخص دچار دررفتگی یا شکستگی شدید شانه شده باشد، ممکن است به یک روش جراحی مجدد برای اصلاح آسیب نیاز داشته باشد.
در حین جراح مجدد شانه، جراح ارتوپدی یک برش بزرگ را روی شانه ایجاد می‌کند تا آسیب را ترمیم کند. عوارض مرتبط با جراحی مجدد شامل خونریزی زیاد، سفتی شانه، لخته شدن خون یا آسیب به عروق یا اعصاب است.
بعد از اسم جراحی، پوشیدن اسلینگ یا بریس توصیه می‌شود. بهبودی بین سه تا شش ماه تا بعد از عمل طول می‌کشد. جراحی تنظیم مجدد شانه یک جراحی ارتوپدی است که برای اصلاح وضعیت نامناسب شانه استفاده می‌شود. شانه می‌تواند در نتیجه شکستگی یا دررفتگی ناشی از آسیب، تصادف، استفاده نادرست یا وضعیت بد بدن، دچار وضعیت نامناسب شده باشد.
هدف از تنظیم مجدد شانه، بازگرداندن عملکرد و دامنه حرکتی شانه است.
جراحی تنظیم مجدد شانه معمولاً از طریق جراحی آرتروسکوپی با حداقل تهاجم انجام می‌شود. اما در برخی موارد، جراحی باز شانه ضروری است. جراحی آرتروسکوپی با استفاده از برش‌های کوچک انجام می‌شود که باعث کاهش زمان بهبودی، زخم کمتر و اقامت کوتاه مدت در بیمارستان می‌شود.
جراحی باز تثبیت شانه
چندین روش مختلف برای تثبیت شانه وجود دارد. دو مورد رایج عبارت‌اند از جراحی باز شانه یا عمل آرتروسکوپی (جراحی با حداقل تهاجمی).
روش آرتروسکوپی در مواردی که دررفتگی کمتری وجود داشته باشد یا اگر فرد قصد بازگشت به ورزش‌های تماسی را نداشته باشد، نتایج خوبی به دست می‌آورد. موفقیت عمل جراحی آرتروسکوپی در حدود 90 درصد است. عمل جراحی باز میزان موفقیت بالاتری دارد. به خصوص در افرادی که دچار دررفتگی‌های متعدد شده‌اند یا بسیار فعال هستند و ورزش‌های تماسی سطح بالایی انجام می‌دهند. میزان موفقیت عملیات باز بیش از90 درصد است. توانبخشی بعد از هر دو روش حدود 6 ماه است. اما به طور کلی با روش آرتروسکوپی بستری شدن در بیمارستان کوتاهتر و میزان درد کمتر است.
این عمل، یک روش درمانی ضروری است زیرا شانه فرد مدام از مفصل خارج می‌شود. و خطر ادامه یافتن آن بسیار زیاد است. هر بار که شانه جابه‌جا می‌شود آسیب بیشتری به خود مفصل وارد می‌شود. و این خطر آرتریت را در آینده افزایش می‌دهد.
در نتیجه دررفتگی‌ها، کپسول مفصل شانه کشیده شده و بزرگ‌تر و حجیم‌تر از کپسول معمولی می‌شود. علاوه بر این ممکن است تکه کوچکی از بافت (معروف به لابروم) از استخوان جدا شده و اجازه دهد سر استخوان بازو به جلو حرکت کند.
اصل هر دو عمل کاهش اندازه کپسول کشیده شده مفصل شانه و اتصال مجدد لابروم به استخوان (در صورت پاره شدن) است.
اولویت بندی نوع جراحی بیمار
توجه به این نکته ضروری است که جراحی آرتروسکوپی ممکن است برای درمان یک بیمار خاص یا انواعی از بیماری شانه مناسب نباشد. در حالی که زمان بهبودی برای جراحی باز طولانی‌تر است، اندازه و وسعت کار انجام شده در طول جراحی باز شانه ممکن است برای کارهای فشرده مانند جراحی تعویض کامل شانه ضروری باشد. باز کردن شانه به جراحان این توانایی را می‌دهد که با دقت و مراقبت بیشتری کار کنند.
همچنین در برخی شرایط ممکن است جراحی باز شانه برای جلوگیری از برخی عوارض ضروری باشد. برخی از روش‌ها مانند جراحی تعویض کامل شانه ظریف‌تر از سایر روش‌ها هستند و افزایش فضای کاری که جراحی باز ایجاد می‌کند شانس موفقیت درمان بیمار را افزایش می‌دهد.
اهداف درمان
اهداف هر دو نوع جراحی باز شانه و جراحی آرتروسکوپی شانه یکسان است. و هر دو روش به دنبال اصلاح آسیب و بازگرداندن عملکرد مفصل شانه و عضلات وابسته به آن هستند. جراحی آرتروسکوپی روش جدیدی برای درمان ارتوپدی شانه است. با این حال برخی از مردم ممکن است این سؤال را مطرح کنند که آیا روش جدیدتر لزوماً به معنی روش بهتر است؟ به طور کلی، جراحی آرتروسکوپی برای به حداقل رساندن زمان بهبودی طراحی شده است.
برش‌های کوچک و تکنیک‌های قابل تحمل تر باعث می‌شود. جراحی شانه کمتر تهاجمی باشد و به زمان کمتری برای بستری شدن نیاز داشته باشد. در حالت ایده‌آل، بیماران می‌توانند زودتر از عمل جراحی باز شانه به فعالیت‌های قبلی خود بازگردند. یکی از اهداف اصلی جراحی آرتروسکوپی این است که نه تنها بیماری‌های شانه را درمان کند. بلکه آنها را به گونه‌ای درمان کند که تأثیرات منفی دائمی بر بیمار نگذارد یا تأثیرات منفی کمتری برجای بگذارد.
در حقیقت، بسیاری از اعضای جامعه علمی متوجه شدند که ترمیم روتاتور کاف با آرتروسکوپی نتایج یکسانی یا بهتر از نتایج جراحی باز شانه دارد. همان‌طور که گزارش شد، بیماران آنها پس از عمل آرتروسکوپی شانه درد کمتر و افزایش تحرک را تجربه کردند. با این توضیحات ممکن است تعجب کنید که چرا جراحی باز همچنان در نتایج این مطالعات مورد بررسی قرار می‌گیرد.
این موضوع به این دلیل است که شرایط هر بیمار با دیگری متفاوت است. و هر کس شرایط منحصر به فرد خود را دارد. به همین دلیل پزشکان بر اساس شرایط هر فرد اینکه از روش آرتروسکوپی یا جراحی باز شانه استفاده شود، انتخاب می‌کنند.
خطرات و عوارض جراحی شانه
هر روش درمانی در کنار مزایایی که دارد، خطرات و عوارضی نیز با خود به همراه دارد. به طور کلی، در بیشتر موارد عوارض خفیف و قابل درمان هستند.
عوارض جراحی شانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عفونت
- خون ریزی بیش از حد
- لخته شدن خون
- آسیب به عروق یا اعصاب
- سفتی شانه
- محل تعمیر شده را پاره کنید
پزشک قبل از عمل خطرات خاص هر بیمار را بررسی کرده و با وی در میان می‌گذارد.
