آرتروسکوپی پروسه ای است که جراحان جهت  بررسی، تشخیص و درمان مشکلات مفصل از آن استفاده می کنند. در طول جراحی آرتروسکوپی، دوربین کوچکی به نام آنتروسکوپ به درون مفصل فرستاده می شود . دوربین، تصاویری را به مانیتوری ارسال می کند که جراح با استفاده از این تصاویر وسایل جراحی مینیاتوری را کنترل می کند.

به دلیل کوچک بودن آنتروسکوپ و ابزار جراحی، جراح می تواند با شکاف های بسیار کوچکتری نسبت به جراحی های مرسوم، عمل جراحی را انجام دهد. به همین دلیل درد و زمان بهبود بیمار کاهش می یابد. و زمان مورد نیاز برای بازگشت به زندگی روزمره بسیار کوتاه تر می شود.

عمل جراحی آرتروسکوپی شانه از دهه هفتاد میلادی شروع شده است و باعث شده تا تشخیص، درمان و بهبود بیمار نسبت به جراحی های سنتی بسیار کوتاه تر و آسانتر شود. هر ساله با به وجود آمدن تکنولوژی و فنون جدید، شاهد پیشرفت های بیشتر و بیشتری در این نوع عمل جراحی هستیم. اطلاعات بیشتر درباره جراحی شانه

ساختار شانه

شانه مفصلی پیچیده است که  نسبت به دیگر مفصل های بدن، بازه حرکتی بیشتری دارد. این مفصل از سه  استخوان تشکیل شده است: استخوان بازویی (humerus)، کتف (scapula) و ترقوه (clavicle)

کاسه شانه

 قسمت فوقانی استخوان بالای بازوی شما در یک حفره گرد، در ترقوه جای میگیرد. و حفره گلنوئید (حفره کاسه ای) نامیده می شود. بافت لغزنده ای سطح گلنوئید را می پوشاند. این بافت سطح صاف و بدون اصطکاک را تشکیل می دهد. و کمک می کند تا حرکت استخوان ها روی یکدیگر راحت تر شود.

گلنوئید

توسط غضروف فیبرهای مستحکم و ریشه داری به نام لابروم احاطه شده است. لابروم یک حلقه دایره ای شکل در اطراف گلنوئید ایجاد می کند، ثبات  آن را افزایش داده و مفصل را محکم می کند.

کپسول شانه

این مفصل توسط  رشته های رباط احاطه شده است. آنها کپسولی را تشکیل می دهند که قسمت های مختلف مفصل را در کنار هم نگه می دارد. سطح زیرین کپسول توسط غشایی نازک به نام سینوویوم پوشانده شده است. سینوویم مایعی بنام سینوویال تولید می کند که باعث نرم شدن حرکت مفصل می شود.

روتاتور کاف عضلات چرخاننده شانه:

چهار تاندون کپسول را احاطه کرده  و شانه را در مرکز نگاه می دارند. این بافت ضخیم تاندونی روتاتور کاف نامیده می شود. این قسمت، بخش بالایی بازویی را پوشانده و آنرا به کتف متصل می کند.

بورسا

حفره ای پر از مایع که از اصطکاک استخوان و غضروف جلوگیری میکند. بورسا یک عضو کیسه مانند،  بین عضلات گرداننده شانه و استخوان بالای شانه شما (آکرومیون) است. بورسا به تاندون های عضلات گرداننده شانه کمک می کند تا حرکت بازو را تسهیل نماید.

چه زمانی آرتروسکوپی شانه پیشنهاد می شود

پزشک می تواند در زمان عدم کارآیی درمان های غیر جراحی، عمل آرتروسکوپی را پیشنهاد کند. درمان های غیر جراحی شامل استراحت، فیزیوتراپی و داروهایی هستند که التهاب را کاهش داده و به بافت اجازه ترمیم میدهد. التهاب عکس العمل طبیعی بدن در برابر آسیب و بیماری است. در مفصل شانه آسیب دیده یا بیمار، التهاب باعث ورم، درد و گرفتگی عضلات می شود.

آرتروسکوپی شانه ممکن است دردهای بسیاری را تسکین دهد. مانند مشکلات مربوط به تاندون های عضلات گرداننده شانه، لابروم، غضروف مفصلی و سایر بافتهای نرم اطراف مفصل.

بیشترین دلایل مشکلات شانه، صدمات، فشار بیش از حد و سایش ناشی از افزایش سن است. آرتروسکوپی شانه می تواند علائم دردناک بسیاری از این مشکلات را برطرف کند. به عنوان مثال مشکلاتی که باعث صدمه به تاندون های روتاتور کاف، لابروم ،غضروف مفصلی و دیگر بافت های دور مفصل شانه می شوند.

روشهای معمول آرتروسکوپی عبارتند از:

  • ترمیم روتاتور کاف
  • برداشتن یا ترمیم لابروم
  • ترمیم رباط ها
  • برداشتن بافت ملتهب یا غضروف شل
  • ترمیم دررفتگی مکرر شانه

با آرتروسکوپی می توان عمل های جراحی غیر معمول تری مانند شل کردن عصب، ترمیم شکستگی جزئی و برداشت کیست را هم  انجام داد. بعضی از عمل های جراحی مانند جایگزینی شانه هنوز مستلزم جراحی باز با  شکاف های عمیق تر هستند.

برنامه ریزی برای عمل جراحی

متخصص جراحی شانه پیش از جراحی جهت حصول اطمینان از امنیت جراحی ممکن است کارهایی را انجام دهد. مانند آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام یا عکس اشعه ایکس.

اگر بیمار دارای مشکل پزشکی جدی باشد، قبل از جراحی ارزیابی دقیقتری مورد نیاز است. جراح باید از داروهای مصرفی یا مکمل های غذایی بیمار مطلع باشد. بیمار باید قبل از جراحی مصرف برخی از این داروها و مکمل ها را با نظر پزشک قطع کند.

بیمارستان یا مرکز جراحی قبل از جراحی با بیمار تماس می گیرند تا جزییات عمل را در اخیار آنها قرار دهند. بیمار باید دستورات را کاملا رعایت کند. و قبل از جراحی چیزی نخورد یا نیاشامد.

پیش  از شروع جراحی، متخصص بیهوشی تیم پزشکی در مورد گزینه های بیهوشی با شما صحبت میکند. احتمال دارد، آرتروسکوپی شانه با فلج ناحیه ایی عصبی انجام شود که شانه و بازوی بیمار را بی حس می کند. این داروی  بی حس کننده به قسمت پایه گردن یا بالای شانه تزریق می شود. اعصابی که حس شانه و بازو را کنترل می کنند در اینجا قرار دارند. به علاوه استفاده از این نوع  بیهوشی در حین عمل جراحی به کنترل درد تا چند ساعت پس از اتمام عمل جراحی  نیز کمک می کند. و جراحان بسیاری از ترکیب داروی بی حسی و داروی بیهوشی سبک استفاده می کنند. چون ممکن است بیماران در طول عمل جراحی از ماندن در یک حالت ثابت دچار ناراحتی و استرس شوند.

ولی اکثریت جراحی های آرتروسکوپی کمتر از یک ساعت بطول میانجامد. مدت عمل جراحی به یافته های پزشک جراح و ترمیم های مورد نیاز بستگی دارد.

پروسه جراحی آرتروسکوپی

در اتاق عمل، بیمار به گونه ای قرار می گیرد که جراح بتواند به راحتی دستگاه آرتروسکوپ را تنظیم نماید. تا نمای واضحی از درون شانه را ببیند. دو حالت معمول برای بیمار هنگام جراحی آرتروسکوپی شانه عبارتند از:

  • حالت صندلی ساحلی (Beach chair): این موقعیت نیمه نشسته شبیه به نشستن روی صندلی راحتی است.
  • حالت decubitus پهلویی: در این موقعیت بیمار روی تخت جراحی به پهلو خوابانده می شود.

هر حالت مزیتهای مخصوص به خود را دارد. انتخاب جراح بر اساس نوع جراحی و روش آموزش دانشگاهی آنها است. پس از آنکه بیمار در موقعیت مناسب قرار گرفت، در صورت نیاز موهای قسمت مورد نظر تراشیده شده و سپس توسط مایع ضدعفونی کننده، پوست ناحیه شانه تمیز میگردد. پارچه استریل روی بازو و شانه قرار گرفته و به احتمال زیاد ساعد در میان ابزاری قرار می گیرد تا بازوی بیمار ثابت بماند. شکستگی ساعد

عمل جراحی آرتروسکوپی

ممکن است جراح مایعی به شانه بیمار تزریق کند تا مفصل متورم شود. این عمل باعث می شود تا دیدن ساختار شانه با استفاده از آنتروسکوپ آسانتر شود. سپس  شکاف کوچکی در شانه ایجاد می شود. (تقریبا به اندازه سوراخ یک دکمه) تا آنتروسکوپ وارد بدن شود. مایعات از طریق آنتروسکوپ مکیده میشوند تا میدان دید دوربین واضح باشد. و هرگونه خونریزی کنترل شود. تصاویر آرتروسکوپ روی مانیتوری نمایش داده می شود. تا جراح بتواند داخل شانه و هرگونه آسیبی را مشاهده کند.

با مشخص شدن مشکل، جراح از طریق شکافی دیگر، ابزار کوچکتری را وارد بدن می کند تا مشکل را برطرف کند. ابزارهای تخصصی برای انجام اعمالی مانند، تراشیدن، بریدن، گرفتن، بخیه زدن و گره زدن استفاده می شوند. در موارد بسیاری از ابزار  خاصی برای اتصال بخیه به استخوان استفاده می شود. ممکن است که جراح شکاف ها را با بخیه یا نوارهای استری کوچک ببندد و آنها را با نوارهای بانداژ بزرگ و نرم بپوشاند.

دوره بهبودی – دوره پس از جراحی

بعد از جراحی، بیمار قبل از ترخیص 1 تا 2 ساعت به اتاق بهبود (ریکاوری) انتقال پیدا می کند. پرستاران در صورت نیاز هوشیاری ذهن بیمار را بررسی کرده و داروی مسکن تجویز می شود. بیمار باید تا منزل همراهی شود و شب اول نیز، شخصی همراه وی باشد.

استراحت در منزل

اگرچه بهبودی ناشی از آرتروسکوپی اغلب سریعتر از بهبودی از روش جراحی باز است. اما ممکن است بهبودی مفصل شانه از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. بیمار باید تا چند هفته پس از جراحی انتظار درد و ناراحتی را داشته باشد. ولی اگر جراحی سنگین تر باشد، رفع درد بیشتر طول می کشد. یخ به برطرف کردن درد و التهاب کمک می کند. در صورت نیاز، پزشک داروی مسکن تجویز خواهد کرد.

چندین نوع مسکن برای کنترل درد در دسترس قرار دارند. از جمله داروهای شبه افیونی، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و بی حس کنندگان موضعی. درمان درد با استفاده از دارو می تواند باعث راحتی خیال بیمار شود، که به بدن فرصت می دهد سریعتر ترمیم شود. و با سرعت بیشتری از عمل جراحی بهبود یابد.

داروهای شبه افیونی (Opioids)، مسکن های بسیار خوبی هستند. ولی مخدر بوده و می توانند اعتیادآور باشند. استفاده از این نوع داروها طبق تجویز پزشک بسیار مهم است. به محض بهبود درد، باید مصرف این داروها را متوقف کنید.

با اینکه اثری بر پروسه ترمیم ندارد، به پشت خوابیدن می توان به شانه فشار وارد کرده و باعث ناراحتی شود. بعضی از بیماران در روزهای اول جراحی با خوابیدن روی صندلی راحتی یا خوابیدن روی تخت و روی چند بالش، احساس راحتی بیشتری دارند.

چند روز پس از جراحی، بیمار میتواند بانداژها را با باند معمولی جایگزین کند. وقتی زخم خشک شد بیمار می تواند استحمام کند. اما باید سعی کنند تا بخیه ها بیش از حد خیس نشوند. و به آنها فشار بیش از اندازه وارد نشود.

بیمار به احتمال زیاد برای ممانعت از حرکت  شانه خود به اسلینک یا بند احتیاج خواهد داشت. جراح درباره مدت احتیاج به این ابزار کمکی با  بیمار صحبت خواهد کرد.

دوره توانبخشی پس از جراحی آرتروسکوپی

دوره توانبخشی نقش مهمی در بازگشت بیمار به فعالیت های روزانه دارد. یک برنامه تمرینی می تواند به بازگرداندن قدرت و حرکت شانه کمک کند. جراح براساس پروسه های جراحی لازم برنامه توانبخشی برای بیمار طراحی می کند.

اگر بیمار ترمیم جراحی پیچیده تری داشته باشد، جراح می تواند متخصص علوم درمانی را برای اجرای تمرین معرفی یا توصیه کند. تعهد به برنامه توانبخشی برای ثمربخش بودن جراحی بسیار مهم است.

عوارض جراحی آرتروسکوپی

بیشتر بیماران بعد از جراحی آرتروسکوپی شانه دچار عوارض نمی شوند. ولی مانند هر جراحی دیگری خطرهایی وجود دارد. بیشتر این عوارض فرعی و قابل درمان هستند. مشکلات بالقوه آرتروسکوپی شامل عفونت، خونریزی بیش از حد، لخته های خونی و صدمه به رگها یا عصب ها است.

پزشک قبل از عمل جراحی این عوارض را با بیمار در میان می گذارد.

نتایج طولانی مدت

چون بیماران دارای شرایط مختلف سلامت هستند، زمان بهبود برای هر بیمار متفاوت است. اگر ترمیم جزئی باشد، بیمار به بند گردن (sling) احتیاج نخواهد داشت و قدرت شانه پس از مدت توانبخشی کوتاهی به حالت عادی باز می گردد. بیمار می تواند چند روز بعد از جراحی به کار یا مدرسه بازگردد.

زمان بهبودی از جراحی های سنگین تر بیشتر طول می کشد. با اینکه شکاف های آرتروسکوپی کوچک هستند، صدمات سنگین در مفصل می توانند با این عمل جراحی ترمیم شوند. بهبود کامل تنها چند ماه طول می کشد. با اینکه می تواند پروسه آهسته ایی باشد، رعایت توصیه های پزشک و برنامه توان بخشی برای نتیجه موفقیت آمیز حیاتی است.

ترجمه شده از وبسایت، زیر نظر دکتر علی کوشان

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Fill out this field
Fill out this field
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
You need to agree with the terms to proceed